Công tác giáo dục lý luận chính trị là một trong các bộ phận hợp thành của công tác tư tưởng của Đảng, có vai trò rất quan trọng đối với sự nghiệp cách mạng. C. Mác đã chỉ rõ: “Vũ khí của sự phê phán cố nhiên không thể thay thế được sự phê phán của vũ khí, lực lượng vật chất chỉ có thể bị đánh đổ bằng lực lượng vật chất; nhưng lý luận cũng sẽ trở thành lực lượng vật chất, một khi nó thâm nhập vào quần chúng”[1]. V.I. Lênin khẳng định: “Không có lý luận cách mạng thì cũng không có phong trào cách mạng”[2] và “chỉ đảng nào được lý luận tiên phong hướng dẫn thì mới có khả năng làm tròn vai trò chiến sĩ tiên phong”[3]. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng nhấn mạnh: “Đảng muốn vững thì phải có chủ nghĩa làm cốt, trong Đảng ai cũng phải hiểu, phải theo chủ nghĩa ấy. Đảng mà không có chủ nghĩa cũng như người không có trí khôn, tàu không có bàn chỉ nam”[4]; “Không hiểu lý luận thì như người mù đi đêm”. Như vậy, truyền bá lý luận cho cán bộ, đảng viên và quần chúng chính là quá trình “vật chất hóa” lý luận, góp phần đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đi vào cuộc sống.

I. Những vấn đề cơ bản về công tác giáo dục lý luận chính trị

Lý luận được hiểu là tri thức được khái quát, phản ánh hiện thực khách quan, về các quy luật và các mối liên hệ của hiện thực[5]. Thuật ngữ “lý luận” ở nước ta hiện nay còn được hiểu theo nghĩa hẹp, tức lý luận là nói tắt của "lý luận chính trị". Lý luận chính trị là những vấn đề lý luận gắn liền với cuộc đấu tranh giữa các giai cấp trong xã hội có giai cấp, xung quanh vấn đề giành và giữ chính quyền.

Theo các cấp độ, kiến thức lý luận chính trị gồm: Những quy luật vận động của tự nhiên và xã hội, hệ thống quan điểm, luận điểm về thế giới (thế giới quan), hình thành hệ tư tưởng của một giai cấp (hệ tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin là hệ tư tưởng của giai cấp công nhân); những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, sự thể hiện của chúng trong các điều kiện của thời đại; các mô hình, phương pháp luận vận dụng các nguyên lý chung của chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của mỗi nước, mỗi giai đoạn phát triển của cách mạng, qua đó xây dựng, phát triển cương lĩnh, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản (Đảng Cộng sản Việt Nam đã vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của nước mình phát triển hệ tư tưởng của giai cấp vô sản); cơ sở lý luận của đường lối, quan điểm của Đảng nói chung và của mỗi ngành, địa phương, lĩnh vực cụ thể và kết quả tổng kết thực tiễn trong quá trình thực hiện đường lối của Đảng.

Giáo dục lý luận là chuyển hóa kiến thức lý luận cho những người là đối tượng của giáo dục. Giáo dục lý luận chính trị là quá trình tác động có mục đích, có hệ thống nhằm hình thành nên nhận thức về lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, hướng họ đến hành động tự giác tuân thủ và thực hiện đường lối, quan điểm, chủ trương của Đảng. Nhiệm vụ cơ bản của giáo dục lý luận chính trị là nâng cao nhận thức lý luận, qua đó xây dựng thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng, phương pháp luận duy vật, biện chứng, đạo đức, lối sống, tạo nên bản lĩnh chính trị, niềm tin vào mục tiêu, lý tưởng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Công tác giáo dục lý luận chính trị là quá trình tổ chức, giáo dục, truyền bá một cách cơ bản, có hệ thống chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong Đảng và trong nhân dân, nhằm từng bước xây dựng thế giới quan, phương pháp luận khoa học, nhân sinh quan cách mạng, tạo nên bản lĩnh chính trị vững vàng, niềm tin vững chắc vào mục tiêu, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn, đạo đức và lối sống lành mạnh, tinh thần tự giác và tính tích cực trong quá trình cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới xã hội chủ nghĩa. Công tác giáo dục lý luận chính trị bao gồm bản thân các hoạt động giáo dục lý luận chính trị, đồng thời còn bao gồm toàn bộ các yếu tố: Xây dựng, ban hành nghị quyết, chủ trương, đường lối và chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện, kiểm tra, sơ kết, tổng kết về giáo dục lý luận chính trị; xây dựng lực lượng, tổ chức thực hiện việc giáo dục lý luận chính trị; lãnh đạo, quản lý hoạt động giáo dục lý luận chính trị.

Giáo dục lý luận chính trị gồm hai hình thức cơ bản là đào tạo và bồi dưỡng lý luận chính trị. Trong đó, đào tạo lý luận chính trị là giáo dục lý luận chính trị theo một chương trình đào tạo lý luận chính thức, có hệ thống, tương đối hoàn chỉnh, kết thúc chương trình học thường có cấp văn bằng hoặc chứng chỉ cho người học; bồi dưỡng lý luận chính trị là thực hiện việc giáo dục lý luận chính trị nhằm tăng cường kiến thức lý luận chính trị cho đối tượng được bồi dưỡng (đã học qua một hoặc một số chương trình đạo tạo lý luận chính trị hoàn chỉnh) nhằm củng cố hoặc bổ sung, làm sâu sắc thêm, cập nhật, mở rộng kiến thức đã được học và không có cấp văn bằng hay chứng chỉ sau khi kết thúc chương trình.

Công tác giáo dục lý luận chính trị được tiến hành qua nhiều hệ thống: giáo dục quốc dân (môn giáo dục công dân ở trường phổ thông, môn chính trị trong các trường trung cấp, môn lý luận chính trị cho sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh), trong hệ thống trường Đảng (chương trình cao cấp lý luận chính trị trong hệ thống Học viện Chính trị  quốc gia Hồ Chí Minh, chương trình đại học chính trị chuyên ngành, chương trình trung cấp lý luận chính trị - hành chính trong các trường chính trị,...), tại các đảng bộ trên cơ sở và các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện (giáo trình giáo dục lý luận chính trị cho đối tượng kết nạp Đảng; bồi dưỡng lý luận chính trị cho đảng viên mới; chương trình sơ cấp lý luận chính trị,...), trong lực lượng vũ trang,...

Trong 86 năm qua, kể từ khi chính thức trở thành một bộ phận hợp thành quan trọng của công tác tư tưởng của Đảng, công tác giáo dục lý luận chính trị đã góp phần trang bị cho cán bộ, đảng viên và nhân dân những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, từ đó có nhận thức đúng đắn về cương lĩnh, đường lối, vào con đường và biện pháp cách mạng do Đảng vạch ra; nâng cao nhận thức chính trị, giác ngộ cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, trở thành “lực lượng vật chất” thúc đẩy họ hăng hái hành động, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, ổn định an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội; nâng cao ý thức tự giác tu dưỡng đạo đức cách mạng, khắc phục chủ nghĩa cá nhân góp phần phòng, chống suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống và chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên.

II. Nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ, đảng viên - yếu tố then chốt góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 02-NQ/TU của Tỉnh ủy Bến Tre

 Thời gian qua, công tác xây dựng Đảng nói chung, công tác giáo dục lý luận chính trị của tỉnh nói riêng đạt nhiều thành quả quan trọng, góp phần xây dựng Đảng bộ trong sạch, vững mạnh, ổn định tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển nhanh, bền vững. Công tác giáo dục lý luận chính trị có nhiều chuyển biến tích cực, đi vào nền nếp hơn, mở rộng phạm vi, đối tượng và có nhiều cố gắng đổi mới về nội dung, phương thức, góp phần củng cố và nâng cao trình độ, bản lĩnh chính trị của cán bộ, đảng viên và nhân dân, tạo sự thống nhất cao trong Đảng và sự đồng thuận trong xã hội. Tuy nhiên, theo đánh giá của Nghị quyết số 02-NQ/TU của Tỉnh ủy, công tác giáo dục chính trị, lãnh đạo tư tưởng thời gian qua có lúc còn chưa kịp thời, tính thuyết phục chưa cao. Nội dung, chương trình giảng dạy lý luận chính trị chưa đa dạng, phong phú, nhất là đối với cán bộ khối đoàn thể, các nội dung liên hệ tình hình địa phương chưa mang tính chuyên sâu, còn thiếu các hoạt động nghiên cứu thực tiễn. Chất lượng đội ngũ giảng viên có lúc chưa đáp ứng nhu cầu, cơ sở vật chất phục vụ cho công tác giảng dạy và học tập có nơi còn thiếu; một số cán bộ cấp xã chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng và ý nghĩa của việc nâng cao trình độ lý luận chính trị nên đôi khi tham gia học tập còn mang tính hình thức, đối phó; ngân sách dành cho công tác giáo dục chính trị đã có sự đầu tư nhưng vẫn còn hạn chế so với yêu cầu và nhiệm vụ, chế độ cho người dạy và người học còn thấp,… từ đó ảnh hưởng đến chất lượng công tác giáo dục lý luận chính trị trên địa bàn tỉnh nói chung, tại Trường Chính trị tỉnh và các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện nói riêng.

Để nâng cao chất lượng công tác giáo dục lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ, đảng viên của tỉnh, góp phần thực hiện thắng lợi nghị quyết đại hội đảng các cấp nói chung, Nghị quyết Đại hội X Đảng bộ tỉnh nói riêng, Nghị quyết số 02-NQ/TU của Tỉnh ủy đề ra nhiệm vụ: “Thực hiện nền nếp việc bồi dưỡng lý luận chính trị, cập nhật kiến thức mới cho cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp. Nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị của Trường Chính trị và trung tâm bồi dưỡng chính trị các huyện, thành phố, các trường trung học chuyên nghiệp, cao đẳng theo hướng gắn lý luận với thực tiễn, chú trọng bồi dưỡng kỹ năng lãnh đạo, quản lý, xử lý tình huống cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là ở cấp cơ sở. Chăm lo đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ lý luận và nghiên cứu tổng kết thực tiễn của đội ngũ giảng viên Trường Chính trị, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy”.

Để thực hiện tốt nhiệm vụ trên, theo thiển kiến, các cấp ủy đảng cần quan tâm thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, thực hiện nghiêm túc Quy định 54-QĐ/TW ngày 12/5/1999 của Bộ Chính trị về chế độ học tập lý luận chính trị trong Đảng, nhất quán quan điểm xem việc tăng cường, nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị để nâng cao chất lượng hoạt động của đội ngũ cán bộ, đảng viên là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên của các cấp ủy đảng, là nhân tố trọng yếu quyết định sự thành bại của cách mạng. Tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng, sự quản lý của Nhà nước đối với công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị. Chế định việc học tập, nâng cao trình độ lý luận chính trị gắn với xây dựng bộ tiêu chí chuẩn hóa cán bộ, công chức, cán bộ nghiên cứu ở các cơ quan tham mưu giúp việc của Tỉnh ủy, huyện ủy, thành ủy; chú trọng chất lượng đầu vào, ưu tiên cán bộ trưởng thành từ thực tiễn và được đào tạo cơ bản, nhất là ở các lĩnh vực thuộc các chuyên ngành xây dựng Đảng.

Hai là, chế định kết quả học tập lý luận chính trị là một trong những tiêu chuẩn để xem xét đánh giá, sử dụng, thực hiện chính sách đối với cán bộ, đánh giá tư cách đảng viên, giúp cho đội ngũ này có năng lực tư duy lý luận, có khả năng tổng kết thực tiễn, vận dụng tốt đường lối, chủ trương và chính sách của Đảng và Nhà nước vào thực tiễn địa phương. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Học lý luận không phải để nói mép, nhưng biết lý luận mà không thực hành là lý luận suông. Học là để áp dụng vào việc làm. Làm mà không có lý luận thì không khác gì đi mò trong đêm tối, vừa chậm chạp vừa hay vấp váp. Có lý luận thì mới hiểu được mọi việc trong xã hội, trong phong trào để chủ trương cho đúng, làm cho đúng”[6].

Ba là, chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác giáo dục lý luận chính trị nói chung, công tác giảng dạy lý luận chính trị nói riêng, nhất là thực hiện tốt chính sách quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, đãi ngộ cán bộ làm công tác giáo dục lý luận chính trị. Cùng với việc nâng cấp cơ sở vật chất, kiện toàn và nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, Tỉnh ủy cần tiếp tục quan tâm chỉ đạo đổi mới phương thức giáo dục lý luận chính trị, tăng cường liên kết, phối hợp đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên về phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức cũng như năng lực chuyên môn. Nâng cao chất lượng gắn với đổi mới phương pháp truyền đạt nghị quyết, giảng dạy các môn lý luận chính trị trong hoạt bồi dưỡng giảng viên trường chính trị tỉnh và giảng viên kiêm chức của các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện theo hướng lấy người học làm trung tâm, phát huy tính tích cực, chủ động của người học, bám sát tình hình thực tế của địa phương, học phải đi đôi với hành; đối với những chỉ thị, nghị quyết quan trọng của Đảng, tăng cường giao đồng chí bí thư cấp ủy trực tiếp truyền đạt và đề ra chương trình hành động sát người, sát việc, có quy định về tiến độ và lực lượng chuyên trách, phối hợp thực hiện. Tăng cường xây dựng cơ chế, chính sách cởi mở để thu hút đội ngũ giảng viên kiêm chức giảng dạy là cán bộ lãnh đạo, quản lý và các chuyên gia giỏi để tham gia giảng dạy và truyền đạt tại các cơ sở bồi dưỡng lý luận chính trị. Đội ngũ cán bộ làm công tác giảng dạy lý luận chính trị phải không ngừng ra sức học tập, nâng cao trình độ lý luận, “tự nguyện, tự giác, xem công tác học tập cũng là một nhiệm vụ mà người cán bộ cách mạng phải hoàn thành cho được”; thường xuyên tìm hiểu, nghiên cứu cập nhật, làm mới kiến thức lý luận; nghiên cứu tổng kết thực tiễn, kịp thời tiếp thu thông tin từ thực tiễn, lựa chọn, đưa thông tin thực tiễn vào bài giảng một cách khoa học, phù hợp với nội dung chuyên đề và đối tượng người học.

Bốn là, thực hiện tốt các khâu trong hoạt động đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị từ chiêu sinh, khảo sát, quản lý hồ sơ, thủ tục của mỗi loại hình, từng lớp học gắn với cung cấp đầy đủ tài liệu bài giảng, thông báo lịch giảng bài và nội dung chuyên đề để giảng viên nghiên cứu soạn giáo án, chuẩn bị thực hiện bài giảng. Phải đảm bảo gắn lý luận với thực tiễn, phải xuất phát từ yêu cầu của hoạt động thực tiễn để đưa ra nội dung, chương trình giáo dục cho thích hợp, có phân tích, chứng minh, cập nhật thông tin thời sự, nhất là thông tin tình hình cơ sở, địa phương, đơn vị để nâng cao hiệu quả và sức thuyết phục; nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục lý luận chính trị phải phù hợp với trình độ học vấn, khả năng nhận thức của từng đối tượng cán bộ, công chức; đồng thời, tăng cường tổ chức dự giờ, trao đổi rút kinh nghiệm phương pháp giảng dạy của giảng viên; lấy phiếu đánh giá nhận xét của học viên cho từng giảng viên và bài giảng; tổ chức cho học viên góp ý về công tác quản lý, tổ chức lớp học; kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc dạy và đánh giá kết quả học tập,…

Năm là, đa dạng hóa các loại hình đào tạo, đổi mới hơn nữa về phương thức tổ chức và phương pháp giảng dạy và học tập lý luận chính trị nhưng không mở lớp tràn lan, chú trọng chất lượng, tránh chạy theo số lượng, chỉ tiêu thành tích. Tăng cường mở các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ công tác, kỹ năng xử lý các tình huống nảy sinh trong thực tiễn, các lớp chuyên đề gắn với tham quan thực tế, học tập kinh nghiệm để tác động trực quan, khắc sâu nhận thức của người học.

Cán bộ, công chức, đảng viên cần nhận thức đầy đủ về ý nghĩa và tầm quan trọng của mình là những người lãnh đạo, quản lý xã hội, là bộ phận quan trọng nhất ảnh hưởng đến sự phát triển của các cấp, các ngành, các lĩnh vực và toàn bộ sự phát triển của đất nước, của địa phương. “Muôn việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hoặc kém”[7], vì vậy, yêu cầu “mọi cán bộ đảng viên, trước hết là cán bộ lãnh đạo chủ chốt, phải có kế hoạch thường xuyên học tập, nâng cao trình độ lý luận chính trị, kiến thức và năng lực hoạt động thực tiễn. Học tập là nghĩa vụ bắt buộc đối với mọi cán bộ, đảng viên và phải được quy định thành chế độ. Lười học tập, lười suy nghĩ, không thường xuyên tiếp cận những thông tin mới, những hiểu biết mới cũng là biểu hiện của sự thoái hóa”[8]. Chính trong quá trình không ngừng học tập và tự học tập, mỗi cán bộ, đảng viên thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, phấn đấu trở thành người có đầy đủ các đức nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm, cần kiệm, liêm chính, chí công, vô tư, thực sự là tấm gương về phẩm chất đạo đức, lối sống. Nghị quyết số 02-NQ/TU nhấn mạnh: “Tăng cường giáo dục, rèn luyện, bồi dưỡng đảng viên: các cấp uỷ cần làm tốt công tác chính trị tư tưởng, thường xuyên bồi dưỡng, cập nhật những kiến thức, vấn đề mới cho đảng viên. Kịp thời phát hiện và ngăn chặn những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống trong cán bộ, đảng viên; kiên quyết đấu tranh với những luận điệu tuyên truyền xuyên tạc, phản động, góp phần làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Mỗi đảng viên phải tự giác rèn luyện và thực hiện nghiêm túc các chủ trương, đường lối, nghị quyết, các quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước; tích cực học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh".

“Đội ngũ cán bộ, đảng viên phải thật sự là nòng cốt trong các phong trào, nhất là vai trò người đứng đầu và cấp phó. Vai trò nòng cốt được đánh giá thông qua sự chuyển biến của đơn vị, đoàn kết nội bộ, chất lượng và sản phẩm các phong trào”. Mỗi người phải không ngừng học tập và tự học tập lý luận chính trị, phải biết "lấy tự học làm cốt", "phải biết tự động học tập", xác định tư tưởng cho đúng, thường xuyên tu dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng, vì “có đạo đức cách mạng thì mới hy sinh tận tuỵ với cách mạng, mới lãnh đạo được quần chúng đưa cách mạng tới thắng lợi hoàn toàn"[9], "phải học tập lý luận, trau dồi đạo đức, nhận rõ điều gì là phải, thì cố gắng làm, điều gì là trái, thì kiên quyết tránh. Phải hiểu rằng bổn phận của người cán bộ cách mạng là suốt đời hết lòng hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Phải cố gắng thực hiện cho kỳ được: cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư. Phải gần gũi nhân dân, học tập nhân dân, vì gần gũi nhân dân sẽ cảm thông những khó khăn, gian khổ của nhân dân, thấy rõ những gương anh hùng của nhân dân, giúp ta củng cố lập trường, trau dồi tư tưởng”[10] và “không phải chỉ học thuộc lòng câu của Mác, Lênin để lòe người ta”, không phải học lý luận để “tạo cho mình một cái vốn lý luận” để sau này đưa ra mặc cả với Đảng. Học lý luận là để cải tạo mình, cải tạo xã hội, cải tạo thế giới, giải quyết những vấn đề cách mạng cụ thể.

Chính vì vậy, mỗi cán bộ, đảng viên theo vị trí công tác của mình mà bám sát chức năng, nhiệm vụ và nội dung đã đăng ký thực hiện Chỉ thị số 16-CT/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy khóa IX về việc phát động phong trào thi đua “Đồng Khởi mới” nhân kỷ niệm 55 năm Ngày Bến Tre Đồng Khởi, Nghị quyết Đại hội X Đảng bộ tỉnh với phương châm “Dân chủ, kỷ cương, đoàn kết, năng động, đổi mới”, nhất là chương trình hành động cá nhân thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII và Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII, tích cực nêu cao tư tưởng tiến công, nâng cao tinh thần trách nhiệm, nói đi đôi với làm, quyết tâm và quyết liệt trở bộ, tiến lên với khí thế “Đồng khởi mới”, tăng cường đoàn kết để tạo xung lực chính trị mới, quyết tâm thực hiện thắng lợi Nghị quyết của các cấp ủy đảng, trong đó có Nghị quyết số 02-NQ/TU của Tỉnh ủy, góp phần xây dựng Đảng bộ trong sạch, vững mạnh toàn diện cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức để góp phần đưa tỉnh nhà vượt ra khỏi nguy cơ tụt hậu so với các tỉnh, thành trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long./.